Τέσσερα ζητήματα από την καθημερινή εμπειρία των μεταφραστών στον εκδοτικό χώρο
Μέρος 4ο: Διανομή δικαιωμάτων
Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης Έργων Λόγου.
Ο μόνος
οργανισμός διαχείρισης έργων λόγου στην Ελλάδα είναι ο ΟΣΔΕΛ που λειτουργεί από
το 1997. Υπάρχει βέβαια και ο ΟΠΙ (Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας), αλλά,
όπως έχει τονιστεί από εκπροσώπους του, έχει απολύτως συμβουλευτικό και
εισηγητικό χαρακτήρα.
Η πράξη…
Βασική δραστηριότητα του ΟΣΔΕΛ είναι η διεκδίκηση αποζημιώσεων για αναπαραγωγή έργων (π.χ. φωτοτυπίες) χωρίς την επίσημη άδειά του, καθώς και η διανομή εύλογων αμοιβών για χρήση έργων πνευματικής ιδιοκτησίας στους δημιουργούς τους (συγγραφείς λογοτεχνικών, επιστημονικών, εκπαιδευτικών και άλλων έργων, μεταφραστές, δημοσιογράφους και αρθρογράφους). Η «πρωτοπορία» του ΟΣΔΕΛ συνίσταται στο ότι ως δικαιούχους περιλαμβάνει, ωστόσο, και εκδότες.
Με βάση την ιστοσελίδα του, ο ΟΣΔΕΛ έχει ως μέλη περίπου 7.500 δημιουργούς και 900 εκδοτικές επιχειρήσεις. Σύμφωνα με τις ετήσιες εκθέσεις διαφάνειάς του σχεδόν τα μισά από τα έσοδά του διανέμονται στους εκδότες και τα υπόλοιπα απομένουν για τους λοιπούς δημιουργούς (ακριβή στοιχεία στην ιστοσελίδα του ΟΣΔΕΛ).
Τι μπορεί να γίνει…
Αναρωτιόμαστε λοιπόν για ποιο λόγο οι εκδοτικές επιχειρήσεις, από ατομικές έως ανώνυμες εταιρείες, θεωρούνται… δημιουργοί έργων λόγου και δικαιούχοι εύλογης αποζημίωσης για πνευματικά δημιουργήματα. Όπως ρητά αναγράφεται στο άρθρο 51 του Ν. 2121/93 οι εκδότες έχουν μόνο συγγενικά δικαιώματα επί των έργων, συγκεκριμένα στα έντυπα βιβλία όσον αφορά τη σελιδοποίηση, εξώφυλλα κ.λπ. Ο ΟΣΔΕΛ συστάθηκε από συγγραφείς και εκδότες, με αποτέλεσμα οι εκδοτικές επιχειρήσεις να συμμετέχουν στη διανομή αμοιβών από τη συλλογική διαχείριση έργων, και να εισπράττουν μάλιστα «τη μερίδα του λέοντος», σύμφωνα με το καταστατικό και τους κανόνες διανομής όπως έχουν θεσπιστεί νομίμως.
Παρόλο που μέχρι στιγμής δεν υπάρχει άλλος οργανισμός συλλογικής διαχείρισης δικαιωμάτων, η πρωτοκαθεδρία του ΟΣΔΕΛ δεν είναι αυτονόητη. Προβλέπεται από τον νόμο η δυνατότητα σύστασης άλλου οργανισμού ο οποίος θα εξυπηρετεί αποκλειστικά τα δικαιώματα των δημιουργών (συγγραφέων, μεταφραστών κ.λπ.), σπάζοντας το μονοπώλιο της διαχείρισης...
* Οι σημειώσεις αυτές, με βάση την παρουσίαση του συνάδελφου, Κρίτωνα Ηλιόπουλου (Η μετάφραση δεν "Πωλείται"), στη 2η Μεταφραστική Συνάντηση της ΠΕΕΜΠΙΠ με τίτλο «Πνευματικά δικαιώματα και μετάφραση», εντάσσονται στη συζήτηση-καμπάνια του συλλόγου με θέμα τα πνευματικά δικαιώματα των μεταφραστών.